Κρίσεις Πανικού - Διαταραχή Πανικού
Τι είναι οι κρίσεις πανικού • Συμπτώματα • Διαταραχή Πανικού • Θεραπευτική Αντιμετώπιση
Πανικός: ένας έντονος φόβος που παραλύει
Ο πανικός σηματοδοτεί μια κατάσταση εξαιρετικά έντονου άγχους το οποίο συνοδεύεται από σωματικά συμπτώματα (ταχυκαρδία, εφίδρωση, μυικός τρόμος κ.α.) και γνωσιακής φύσεως διαταραχές (αλλοίωση της αντίληψης του εαυτού και του κόσμου, συναίσθημα επερχόμενου θανάτου κ.α.).
Ο όρος πανικός προέρχεται από το όνομα του θεού Παν ο οποίος συμβόλιζε τη στενότατη σχέση του ανθρώπου με τη φύση, αλλά και την έξοδό του από τις σπηλιές και τα δάση, και τη δημιουργία πολιτισμού. Ο Παν με το ιδιαίτερο παρουσιαστικού του (μορφή ανθρώπου με πόδια τράγου και κέρατα κατσίκας), τον θορυβώδη χαρακτήρα του και τις αιφνιδιαστικές του εμφανίσεις είχε συνδεθεί στη μυθολογία με το ανεξέλεγκτο και τον τρόμο. Χαρακτηριστικός είναι ο θρύλος, ότι στη Μάχη του Μαραθώνα θεωρήθηκε ότι βοήθησε τους Έλληνες εναντίον των Περσών, καθώς αποδόθηκε σ’ αυτόν ο “πανικός φόβος” που κατέβαλλε τους Πέρσες, οδηγώντας τους να τραπούν έντρομοι σε φυγή. Η λέξη πανικός σημαίνει λοιπόν “έντονος φόβος που παραλύει τη λογική σκέψη και οδηγεί κάποιον σε κατάσταση εκτός ελέγχου ενδεχομένως και σε παράλογες αντιδράσεις“ (Μπαμπινιώτης, 1998).
Ορισμός και συμπτώματα κρίσης πανικού
Η κρίση πανικού είναι ένα ξαφνικό επεισόδιο έντονου φόβου και δυσφορίας που κορυφώνεται μέσα σε λίγα λεπτά, και το οποίο μπορεί να διαρκέσει από μερικά λεπτά έως και ώρες. Κατά το επεισόδιο της κρίσης πανικού παρουσιάζονται 4 ή περισσότερα από τα ακόλουθα συμπτώματα:
- ταχυκαρδία
- εφίδρωση
- τρέμουλο
- αίσθημα λαχανιάσματος ή ασφυξίας
- αίσθημα πνιγμού
- πόνος στο στήθος ή δυσφορία
- ναυτία ή πόνος στο στομάχι
- αίσθημα ζάλης, αστάθειας ή τάση για λιποθυμία
- αποπραγματοποίηση (χάνω την αίσθηση της πραγματικότητας) ή αποπροσωποποίηση (αίσθηση ότι είμαι αποκομμένος από τον εαυτό μου)
- φόβος ότι θα χάσω τον έλεγχο ή θα τρελαθώ
- φόβος ότι θα πεθάνω
- αίσθηση μουδιάσματος ή μυρμήγκιασμα
- ρίγη ή εξάψεις
- παράλυση (αίσθηση ότι δεν έχω τρόπο να φύγω από την κατάσταση στην οποία βρίσκομαι)
Η κρίση πανικού είναι η εμπειρία μιας ξαφνικής υποχώρησης και κατάρρευσης του “εδάφους κάτω από τα πόδια μας”, όλων αυτών δηλαδή που θεωρούμε δεδομένα, οικεία, σταθερά, που μας υποστηρίζουν και μας συνδέουν με τον κόσμο γύρω μας. Είναι χαρακτηριστικό ότι μετά την πρώτη κρίση πανικού το άτομο αρχίζει να χάνει την εμπιστοσύνη του σε συστήματα στήριξης που θεωρούσε δεδομένα (όπως το σώμα του, τη δυνατότητά του να προσανατολιστεί στο χώρο, τους ανθρώπους γύρω του κ.α.). Μπορεί να παρουσιαστεί ένας επίμονος φόβος για μελλοντικές κρίσεις πανικού και τότε αρχίζει να οργανώνεται ένα μοτίβο διαρκούς ανησυχίας, το οποίο τελικά και τις προκαλεί: η διαταραχή πανικού.
Συχνότητα και σωματική διάσταση των κρίσεων πανικού
Η συχνότητα της εκδήλωσης των κρίσεων πανικού δεν είναι συγκεκριμένη: μπορεί να ποικίλλει από άτομο σε ατόμο, αλλά και να αλλάζει για το ίδιο άτομο από περίοδο σε περίοδο της ζωής του. Η ένταση και σφοδρότητα των σωματικών συμπτωμάτων της κρίσης πανικού, σε συνδυασμό με την αιφνιδιαστική τους διάσταση, επηρεάζουν έντονα την αίσθηση ασφάλειας, αλλά και την κρίση του ατόμου σχετικά με τον τρόπο που αντιλαμβάνεται και αντιμετωπίζει το δύσκολο αυτό βίωμα. Έτσι συχνά παρατηρείται ότι παρά τις ενδελεχείς ιατρικές εξετάσεις που καταλήγουν στον αποκλεισμό του ενδεχομένου σωματικής πάθησης, το άτομο πιστεύει ακράδαντα ότι πάσχει από κάποια σωματική ασθένεια – κυρίως καρδιακής φύσεως – που δεν έχει ακόμα διαγνωστεί.
Διαταραχή πανικού
Η διαταραχή πανικού χαρακτηρίζεται από επαναλαμβανόμενες και απρόβλεπτες κρίσεις πανικού, μεταξύ των οποίων παρεμβάλλονται περίοδοι έντονης ανησυχίας του ατόμου για την πιθανότητα μιας επερχόμενης κρίσης και για τις συνέπειές της στην κοινωνική και επαγγελματική του ζωή. Συχνά τα άτομα που υποφέρουν από διαταραχή πανικού βιώνουν έντονη ντροπή, φοβούνται ότι κρίνονται αρνητικά από τους άλλους, και μπορεί να παρουσιάζουν μια ανησυχία για την σωματική και την ψυχική τους υγεία. Είναι χαρακτηριστικό ότι η ενέργεια όχι μόνο μπλοκάρεται (όπως στην περίπτωση του άγχους), άλλα παραλύει, καθώς χάνεται εντελώς η ικανότητα του ατόμου για δράση.
Η διαταραχή πανικού πλήττει σημαντικά την αυτονομία του ατόμου και φαίνεται να συνδέεται με περιόδους σημαντικών μεταβάσεων στη ζωή του (πχ. αποφοίτηση, γάμος, χωρισμός, νέα δουλειά κλπ). Είναι πολύ σημαντικό να σημειώσουμε ότι – σε αντίθεση με αυτό που συχνά παρατηρείται να πιστεύει το άτομο που υποφέρει από κρίσεις πανικού- δεν αποτελεί δείγμα “αδυναμίας” ή κάποιας προσωπικής ανεπάρκειας, αλλά αντιθέτως συχνά είναι μια ένδειξη ότι έχουμε “σηκώσει” και διαχειριστεί κάτι μόνοι μας, πολύ περισσότερο από όσο μπορούμε.
Διαταραχή πανικού με αγοραφοβία
Όπως είδαμε, τα συμπτώματα της κρίσης πανικού είναι ιδιαιτέρως έντονα και κατακλύζουν αιφνίδια το άτομο, συχνά χωρίς προειδοποίηση ή εμφανή αιτία. Ωστόσο, ορισμένες φορές οι κρίσεις πανικού συνδέονται με συγκεκριμένους χώρους ή καταστάσεις (πχ. στα μέσα μαζικής μεταφοράς ή σε κάποιο κοινωνικό περιβάλλον). Η αδυναμία ή η δυσκολία που θα είχε το άτομο να απομακρυνθεί από αυτά τα σημεία στην περίπτωση που θα βίωνε μια κρίση πανικού αυξάνει κατακόρυφα το συναίσθημα φόβου για τα εν λόγω πλαίσια. Η ειδική αυτή ψυχοπαθολογική κατάσταση ορίζεται ως διαταραχή πανικού με αγοραφοβία (Ζερβής, 2001).
Θεραπευτική αντιμετώπιση κρίσεων πανικού και διαταραχής πανικού
Το άτομο που βιώνει μια κρίση πανικού, χρήζει στήριξης τόσο σε επίπεδο άμεσης αντιμετώπισης της κρίσης, όσο και σε μια πιο μακροπρόθεσμη και μόνιμη διαχείριση της κατάστασής του, μέσω της ψυχοθεραπείας. Οι γενικές κατευθυντήριες γραμμές για την άμεση αντιμετώπιση συμπυκνώνονται στα εξής:
- ρύθμιση της αναπνοής μέσω των κατάλληλων τεχνικών,
- εξασφάλιση ελευθερίας των κινήσεων και αναπαυτικής στάσης σώματος,
- ασκήσεις γείωσης (grounding),
- διατήρηση της σύνδεσης με το περιβάλλον (πχ. μέσω βλεμματικής επαφής, αγγίγματος, απλής παρουσίας ή φωνής του άλλου),
- αναζήτηση βοήθειας και στήριξης από το περιβάλλον,
- υπενθύμιση του ότι κάθε κρίση έχει αρχή και τέλος.
Όταν το άτομο νιώθει ότι επίκειται κάποια κρίση πανικού, μια πολύ αποτελεσματική αντιμετώπιση είναι να αποκτήσει επίγνωση του περιβάλλοντος: της καρέκλας στην οποία κάθεται, του χώρου στον οποίο βρίσκεται, των ανθρώπων γύρω του, και να αισθανθεί γειωμένο και σε επαφή με την πραγματικότητα.
Οι θεραπευτικές προσεγγίσεις γύρω από τη διαταραχή πανικού και οι μεθοδολογίες θεραπείας των κρίσεων πανικού ποικίλλουν. Ωστόσο, μέσω της στήριξης και της εμπιστοσύνης που αναπτύσσεται κατά τη θεραπευτική σχέση με τον κατάλληλο επαγγελματία ψυχικής υγείας, έχει παρατηρηθεί ότι οι κρίσεις πανικού τείνουν να υποχωρούν σύντομα και ανοίγει ο δρόμος για την αντιμετώπιση των βαθύτερων αιτιών. Στη θεραπεία Gestalt συγκεκριμένα, δουλεύουμε υποστηρικτικά εστιάζοντας στην εμπειρία του πελάτη όταν βιώνει ένταση και φόβο, και τον βοηθάμε να αναγνωρίσει την εμπειρία του και να της δώσει όνομα. Παράλληλα, εξερευνούμε το πλαίσιο στο οποίο παρουσιάζεται η κρίση πανικού: πότε εμφανίζεται ή κλιμακώνεται, κάτω από ποιες συνθήκες υποχωρεί, και τι την κάνει πιο διαχειρίσιμη.
Μέσω της θεραπευτικής σχέσης, ξαναχτίζουμε σιγά σιγά το έδαφος που είχε υποχωρήσει, το αίσθημα ασφάλειας και εμπιστοσύνης, και στηρίζουμε το άτομο να ανακαλύψει τις βαθύτερες ανάγκες του και το νόημα αυτού που του συμβαίνει: τι θέλει να μας “πει” η κρίση πανικού; Tο σώμα μας, μέσω συμπτωμάτων, όπως στην περίπτωση μιας κρίσης, έχει την τάση να “φωνάζει” όσα δεν μπορεί να πει ο νους.
Πώς μπορεί να βοηθήσει η ψυχοθεραπεία στην αντιμετώπιση των κρίσεων πανικού
Η θεραπεία των κρίσεων πανικού μπορεί να βοηθήσει αποτελεσματικά το άτομο να ανακαλύψει ξανά το αίσθημα της ασφάλειας και της εμπιστοσύνης στο σώμα του, στις ικανότητές του, στη στήριξη και την απόλαυση της επαφής με το περιβάλλον και τους γύρω του.
Στο Therapy Spot o τρόπος που προσεγγίζουμε τη θεραπευτική αλλαγή και τη διαχείριση των κρίσεων πανικού είναι αυτός της ψυχοθεραπείας Gestalt. Έλα να ανακαλύψουμε μαζί τον δικό σου τρόπο να ανθίζεις! Επικοινώνησε μαζί μας για να αξιοποιήσεις τη δωρεάν συνεδρία γνωριμίας.
Βιβλιογραφία
Ζερβής, Χρήστος. (2001). Ψυχοπαθολογία του ενήλικα. Εκδόσεις Ηλεκτρονικές Τέχνες.
Μπαμπινιώτης, Γεώργιος. (1998). Θεωρητική γλωσσολογία. Εκδόσεις Ελληνικά Γράμματα.